Το πένθος ως εθνική μας φορεσιά...

Ο ιουδαιοχριστιανισμός απεχθάνεται το σώμα, τη χαρά, το γέλιο. Γι' αυτό κι αναζητά την παραμικρή αφορμή για να τα διώκει. Φυσικά κι ο θάνατος, ιδίως ο μαζικός ξαφνικός θάνατος νεών ανθρώπων, δεν συνιστά παραμικρή αφορμή. Όλη, όμως, η κοινωνική υποκρισία, βαθιά εντυπωμένη μέσα μας από τις ιουδαιοχριστιανικές δοξασίες, ξεπροβάλλει με την αντίδρασή μας σε οτιδήποτε θυμίζει χαρά μέσα στις ημέρες τής δυστυχίας...

Οι πολιτικοί μας συνοδεύονται από επικοινωνιολόγους γιατί γνωρίζουν ότι και η οποιαδήποτε γκριμάτσα τους θα λάβει πολιτικές διαστάσεις στην εποχή τής εικόνας και των εύκολων εντυπώσεων. Γελάνε και κλαίνε όχι ως φυσική αντίδραση, αλλά καθ' υπόδειξη του λαϊκού αισθήματος ή αυτού που θεωρούν οι σύμβουλοί τους πως είναι το λαϊκό αίσθημα. Τα πρόσωπά τους είναι ψεύτικα γιατί εμείς τα θέλουμε έτσι. Κι ας γλεντάμε οι ίδιοι τη στιγμή που απαιτούμε φαινομενική ενσυναίσθηση από τους άλλους...

Δεν θα δούμε ποτέ τον Μητσοτάκη, τον Τσίπρα ή οποιονδήποτε άλλο πολιτικό να πενθεί χορεύοντας, όπως ο Αλέξης Ζορμπάς. Μπορεί να μην υπάρχει κηδεία χωρίς γέλιο, όπως και γάμος δίχως δάκρυ, αλλά η εθνική μας σεμνοτυφία δεν θα αποδεχόταν κάτι τέτοιο από την πολιτική ηγεσία, ακόμα κι αν ήταν άμοιρη ευθυνών... 

Μερικά δευτερόλεπτα πριν εξαϋλωθούν, δεκάδες άνθρωποι σχεδίαζαν το κοντινό ή και το απώτερο μέλλον τους. Αυτό από μόνο του θα έπρεπε να μας είχε κάνει σοφότερους για το τι έχει αξία και τι όχι. Φαίνεται, ωστόσο, πως έχουμε διαλέξει το πένθος ως εθνική μας φορεσιά για να κρύβουμε ότι από μικρά παιδιά μάς μαθαίνουν πώς να είμαστε δυστυχισμένοι κι όχι ευτυχισμένοι...  

  
 

Πριν στείλουν νέους στο θάνατο για την υφαλοκρηπίδα, να την οριοθετήσουν πρώτα;...

Αξίζει να πεθάνει κανείς για την ελληνική υφαλοκρηπίδα; Δεν υπάρχει σωστή και λανθασμένη απάντηση. Αν κάποιος δηλώνει διεθνιστής, δίχως συναισθηματική αναφορά σε κάποια συγκεκριμένη πατρίδα, όχι, δεν αξίζει. Κι αυτό δεν είναι προς ψόγο, εφόσον βεβαίως στηρίζεται σε μια έντιμη ιδεολογική τοποθέτηση που δεν βασίζεται σε τυχοδιωκτισμό...

Αν κάποιος δηλώνει πατριώτης, πολλώ δε μάλλον εθνικιστής, η απάντηση είναι ναι, αξίζει, ακόμα κι αν είναι για ένα χιλιοστό εθνικής επικράτειας. Πριν, όμως, η κυβέρνηση τον στείλει στη μάχη για να πεθάνει δεν θα πρέπει πρώτα να οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα για την οποία τόσα χρόνια ισχυριζόμαστε πως είναι το μοναδικό θέμα- στην πορεία προέκυψε και η ΑΟΖ- για το οποίο πρέπει να συνεννοηθούμε με την Τουρκία; Δεν είναι ατιμωτικό γι' αυτούς που μας κυβερνούν να στείλουν νέους ανθρώπους στον θάνατο για κάτι που δεν έχουν καν οριοθετήσει και με δική τους ευθύνη;...

Την ίδια ώρα, έχουμε έναν πρωθυπουργό ο οποίος λατρεύει τις παρακολουθήσεις και τις κασέτες. αλλά απεχθάνεται τα πρακτικά. Γι' αυτό κι ο Κ. Μητσοτάκης δεν συγκαλεί συμβούλιο πολιτικών αρχηγών ή ΚΥΣΕΑ, αφού όποιος αναπτύσσεται στο σκοτάδι τού παρακράτους είναι λογικό να μην επιθυμεί να τίθεται από τους πολιτικούς του αντιπάλους ή από τον ιστορικό τού μέλλοντος ενώπιος ενωπίω με το ηγετικό του έλλειμμα. Ο τουρκικός επεκτατισμός, ωστόσο, δεν αντιμετωπίζεται ούτε με επικοινωνιακές φούσκες ούτε με εθνικιστικές κορώνες, γι' αυτό και είναι μια πολύ δύσκολη εξίσωση για έναν πρωθυπουργό που κυβερνά ακριβώς με αυτές τις πρακτικές...

Οι μολότοφ είναι το σύμπτωμα, όχι η ασθένεια...

Η κατασκευή και η ρίψη μολότοφ σε μια δημοκρατία, έστω με τα στοιχειώδη χαρακτηριστικά τής δικής μας, δεν εξυπηρετεί κανέναν ηθικό σκοπό. Αν η κοινωνική δικαιοσύνη μπορούσε να έρθει με την πυρπόληση τραπεζών ή καταστημάτων, θα την αποδεχόμουν ως λύση από τη στιγμή που οι άνθρωποι αξίζουν περισσότερο από τα υλικά αγαθά. Δεν έχει έρθει, όμως, μολονότι η Αθήνα μετατρέπεται κατά διαστήματα σε Καμπούλ και Βαγδάτη...

Είναι, ωστόσο, σοβαρό ζήτημα, ώστε να προκαλεί τόση δημόσια αντιπαράθεση, η μετατροπή από κακούργημα σε πλημμέλημα της κατασκευής- κι όχι της χρήσης, πολλώ δε μάλλον η πρόκληση θανάτου- μολότοφ; Όχι, για τον απλούστατο λόγο πως αυτός που θέλει να την ρίξει δεν ενδιαφέρεται για το αν θα "φάει" τέσσερα ή έξι χρόνια, αφήστε που συνήθως δεν περνά στο κρατητήριο πάνω από μία ημέρα πριν αφεθεί ελεύθερος...

Ούτε είναι η πρόκληση φόβου ο καλύτερος τρόπος για να διαφυλάσσεις την κοινωνική συνοχή. Σε διαφορετική περίπτωση θα έπρεπε να επαναφέρουμε την θανατική ποινή και να την ενεργοποιούμε ακόμα κι όταν κάποιος περνά με κόκκινο το φανάρι. Εκεί να δείτε πόσα τροχαία ατυχήματα θα αποφύγουμε...

Οι ψοφοδεείς πολίτες είναι ασφαλώς πιο υπάκουοι στους νόμους και στους κανόνες, μόνο που έχουν ορισμένα βασικά ελαττώματα εξαιτίας των οποίων χάνουν ουσιαστικώς την ιδιότητα του πολίτη: εξαναγκάζονται στο να σταματούν να σκέφτονται οτιδήποτε άλλο πέρα από την τυπική τήρηση της νομοθεσίας, αποδέχονται ό,τι τους σερβίρεται αδιαμαρτύρητα και δεν ζουν με ελεύθερη βούληση αλλά με τον τρόμο πως οποιοδήποτε παραστράτημα, ακόμα κι όταν είναι τυχαίο ή έξωθεν επιβαλλόμενο ή στιγμιαίο, μπορεί να τους οδηγήσει στη γκιλοτίνα...

Αυτό το είδος ανθρώπου προσκυνά τη μοιρολατρία, εχθρεύεται την πρωτοβουλία, ναρκώνει τη σκέψη του και γίνεται, συνεπώς, το καλύτερο πιόνι στη διάθεση των βασιλιάδων και των βασιλισσών. Η νομιμότητα είναι ωφέλιμη μόνο όταν δεν εκφεύγει του μέτρου και η δίκαιη κι αναλογική τιμώρηση των παραβατών της δεν πρέπει να μας κάνει να χάνουμε τη μεγάλη εικόνα. Κι αυτή είναι πως κανείς μας δεν γεννιέται εγκληματίας, γίνεται κι όσο δεν επιλύουμε τις κοινωνικές παθογένειες που τρέφουν την εγκληματικότητα θα εξακολουθούμε να θεραπεύουμε τα συμπτώματα κι όχι την ασθένεια...

Δεν θα υπήρχε κίτρινος Τύπος χωρίς κίτρινους αναγνώστες...

Γιατί ο Τύπος- έντυπος και ηλεκτρονικός- σε σημαντικό βαθμό είναι χειραγωγούμενος, “κίτρινος” και λατρεύει να "σκοτώνει" ζωντανούς ανθρώπους, όπως συνέβη την προηγούμενη εβδομάδα με τον Κώστα Γαβρά; Η μεγαλύτερη ευθύνη, βεβαίως, βαραίνει τους ανθρώπους του, από τα υψηλότερα έως τα χαμηλότερα κλιμάκια... 

Κι αν για τους δημοσιογράφους, οι οποίοι βρίσκονται χαμηλότερα στην τροφική αλυσίδα, η δικαιολογία είναι εύκολη- "πρέπει να ζήσουμε τον εαυτό μας και τις οικογένειές μας"- δεν σημαίνει ότι είναι και η πλέον έντιμη. Κι αυτό γιατί όπως και να το κάνουμε η ενημέρωση της κοινής γνώμης, από την οποία εξαρτάται και η ψήφος της, δεν μπορεί να συγκρίνεται με την εργασία κάποιου, για παράδειγμα, που κόβει διόδια στην εθνική οδό. Δεν αναφέρομαι στο μόχθο, αλλά στην ευθύνη που θα όφειλε να ζυγίζει πολύ βαριά στην πλάτη τού όποιου δημοσιογράφου…

Αρκεί, όμως, μια γρήγορη αναζήτηση στις δημοφιλέστερες αναρτήσεις ακόμα και σοβαρών ή, έστω, σοβαροφανών ιστοσελίδων για να αντιληφθεί ο οποιοσδήποτε ότι ο Τύπος δεν θα ήταν τόσο κακός αν το αναγνωστικό κοινό- ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου, αφού πολλές φορές οι πιο σπουδαγμένοι αποδεικνύονται και οι πιο επιρρεπείς στο διάβασμα των πιο ασήμαντων ειδήσεων- δεν ήταν ακόμα χειρότερό του. Όταν οι σωματικές αναλογίες κάθε σταρλετίτσας και τα κουτσομπολιά διαβάζονται χίλιες φορές περισσότερο από ένα στοιχειοθετημένο ρεπορτάζ ή από μία εμπεριστατωμένη ανάλυση μην περιμένετε πρωτοσέλιδα που να μην περιέχουν κώλους, ψέματα και κατινιές...

Με λίγα λόγια, δεν θα υπήρχε “κίτρινος” Τύπος αν οι καταναλωτές δεν αδιαφορούσαν για την ποιότητα των αναγνωσμάτων τους. Ποιος θυμάται ακόμα και μερικές ημέρες αργότερα την ιστοσελίδα που ανακοίνωσε τον θάνατο ενός ζωντανού ή ποιος μετρά πόσα ζευγάρια βυζιά έχει δημοσιεύσει ένα μέσο ενημέρωσης ώστε να βάλει ένα πλαφόν στη σαχλαμάρα;...

Από τη στιγμή που η δημοσιογραφία έχει γίνει ακόμα μια μορφή διασκέδασης του πόπολου ετοιμαστείτε κι εσείς κάποια στιγμή να διαβάσετε τη νεκρολογία σας. Ίσως να είναι και καλύτερα έτσι, αφού θα μπορέσετε τουλάχιστον να διορθώσετε τα όποια λάθη ή παραλείψεις αφορούν τον εν κινήσει βίο σας...

  

Πλην των παιδιών, ποιος, αλήθεια, ανάμεσά μας είναι αθώος;...

Αμόκ αιτημάτων για παραιτήσεις έχει καταλάβει την ελληνική κοινωνία, η οποία σοκαρισμένη όπως είναι και μαθημένη να βλέπει στον άλλο τον εχθρό αδυνατεί για μια ακόμα φορά να προχωρήσει στην απαραίτητη ενδοσκόπηση η οποία θα την απαλλάξει από μελλοντικές τραγωδίες. Αν εξαιρέσουμε τα παιδιά- αρκετά, μάλιστα, βρήκαν τραγικό θάνατο στην Αττική- πόσοι, αλήθεια, ανάμεσά μας μπορούμε να ισχυριστούμε πως είμαστε αθώοι των παθογενειών που οδήγησαν στην καταστροφή; Ιδίως όσοι κατοικούν στις περιοχές που χτυπήθηκαν, πριν βρίσουν τον επόμενο πολιτικό που θα τους επισκεφθεί και ζητήσουν το κεφάλι του στον τορβά ας αναλογιστούν αν τα εποίησαν όλα καλώς και νομίμως και ήταν η όποια καθυστέρηση της κρατικής μηχανής η αιτία των δεινών τους κι όχι το ότι ζούσαν επί χρόνια σε αυθαίρετες κατασκευές σε αυθαίρετους συνοικισμούς- αυτόνομες πολιτείες...

Έχω μεγαλώσει στην Ελλάδα κι επομένως γνωρίζω πόθεν προέρχεται αυτή η ψύχωση με τις παραιτήσεις πριν ακόμα κηδευτούν τα θύματα της όποιας τραγωδίας και δίχως να γνωρίζουμε τι συντέλεσε περισσότερο σε αυτή. Είναι αυτή η πρωτόγονη τάση μας, την οποία η οικογένεια, το σχολείο και οι υπόλοιποι κοινωνικοί θεσμοί είτε αδιαφορούν γι' αυτή είτε την υποθάλπουν, να αναζητάμε αποδιοπομπαίους τράγους για τις δυστυχίες μας.

Το έκαναν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι για τους οποίους είμαστε τόσο υπερήφανοι, γιατί να μην το κάνουμε κι εμείς, τα "μπάσταρδα" των φυλετικών επιμειξιών που ακολούθησαν μέσα στους αιώνες; Σε αυτό το πλαίσιο, δεν φταίω που έχτισα σπίτι σε καμένη περιοχή, δίχως πολεοδομικό σχέδιο, δίχως πρόσβαση στο δρόμο ή στη θάλασσα, αλλά ο κακός υπουργός που όταν με περικύκλωσε η φωτιά δεν έστειλε γρήγορα το πυροσβεστικό όχημα που κάποιος άλλος "σπουδαίος" συμπολίτης μου είχε εμποδίσει καταλαμβάνοντας τη Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης...

Πόσο ανακουφιστικό για τη συλλογική μας ευθύνη θα ήταν αν είχε παραιτηθεί ένας υπουργός, η περιφερειάρχις, κάποιος δήμαρχος ή ακόμα κι ο πρωθυπουργός. Το προσμένουμε ως λύτρωση για τις δικές μας διαχρονικές ευθύνες, οι οποίες στη συγκεκριμένη περίπτωση μόνο ασήμαντες δεν είναι...

Αν ερχόταν η πολυπόθητη παραίτηση, θα μπορούσαμε να επιστρέψουμε καθησυχασμένοι μια ώρα αρχύτερα στο "business as usual" και να ξαναχτίζαμε τα αυθαίρετά μας πείθοντας και τον εαυτό μας ότι δεν φταίμε οι ίδιοι αλλά εκείνοι που παραιτήθηκαν. Κάπως έτσι θα περιμέναμε τη νέα συμφορά να μας χτυπήσει την πόρτα, πιστεύοντας ότι πρόκειται για φυσικό κι όχι ανθρώπινο φαινόμενο και το οποίο είμαστε σε θέση να καταλαγιάσουμε με μια ανθρωποθυσία...

Μαρφίν, το χυδαίο άλλοθι των οικονομικών δολοφόνων...

"Εκείνοι που έριξαν τη μολότοφ στο υποκατάστημα της Μαρφίν είναι δολοφόνοι. Τελεία και παύλα", είχα γράψει την ημέρα τής δολοφονίας, οκτώ χρόνια πριν. Σκοτώθηκαν τρεις υπάλληλοι της Μαρφίν το 2010- η μία εκ των οποίων έγκυος- και οι πυρπολητές τής τράπεζας είναι ένοχοι δολοφονίας χωρίς "ναι μεν, αλλά"...

Όσοι υποκύπτουν στη λούμπεν βία, πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα αλλάξουν την κοινωνία και δίχως να σκέφτονται πως οι πράξεις τους μπορεί να στοιχίσουν αθώες ανθρώπινες ζωές, είναι εγκληματικά ηλίθιοι. Κι αλίμονο αν αποδίδουμε αποκλειστικώς την ευθύνη στα ελλιπή μέτρα πυρασφάλειας ή στο ότι η τράπεζα απειλούσε τους εργαζόμενους με απόλυση αν δεν εργάζονταν την ημέρα τής απεργίας. Ακόμα και ταξικά ασυνείδητοι να ήταν οι εργαζόμενοι, μνημονιακοί και λάτρεις τού καζινοκαπιταλισμού τής ασυδοσίας δεν έπαυαν να είναι και οι ίδιοι άδολα θύματα ενός συστήματος που κατατρώει τις ψυχές των ανθρώπων...

Είναι, ωστόσο, τουλάχιστον θλιβερό οι υπεύθυνοι για τη χρεοκοπία τής χώρας και τη μνημονιακή της υποταγή να αισθάνονται δικαιωμένοι σήμερα, βυσσοδομώντας πάνω στα πτώματα των υπαλλήλων τής Μαρφίν. Στις 6 Μαΐου 2010 πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη συγκέντρωση στην Αθήνα τα τελευταία 30 χρόνια, δίχως να έχουν έρθει πούλμαν από όλη την Ελλάδα, όπως συνέβη στην πρόσφατη συγκέντρωση για το Μακεδονικό...

Η συντριπτική πλειονότητα των 150.000 και πλέον πολιτών που συγκεντρωθήκαμε εκείνη την ημέρα δεν στοχεύαμε ούτε αποδεχθήκαμε ως παράπλευρη απώλεια τον θάνατο των υπαλλήλων. Αρνούμασταν την εφαρμογή μέτρων που στόχευαν στην προστασία των τραπεζών με ανθρωποθυσίες...

Όσοι, άλλωστε, τότε ισχυριζόμασταν πως τα μνημόνια δεν υπογράφηκαν για να σωθούν οι Έλληνες, αλλά οι ευρωπαϊκές τράπεζες ήμασταν γραφικοί. Με τα χρόνια ένας ένας οι πρωταγωνιστές εκείνων των μαύρων ημερών το έχουν ομολογήσει...

Οι πολίτες δεν έχουν απλώς το δικαίωμα, αλλά το καθήκον να βγαίνουν στους δρόμους και να διεκδικούν μια καλύτερη ζωή, ακόμα κι αν ως ένα βαθμό είναι συνυπεύθυνοι για την κατάντια τους. Μετά από τη Μαρφίν, όμως, στοχοποιήθηκε ακόμα κι αυτό, συνδέθηκε με την τρομοκρατία και την άλογη βία, ενώ ύστερα από την κωλοτούμπα ΣΥΡΙΖΑ ξαναβγήκε στο αφρό η μηδενιστική αντίληψη της εγκατάλειψης του αγώνα γιατί τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει...

Κι όμως, οι αγώνες δεν κρίνονται αποκλειστικώς και μόνο από την επικράτηση των ιδεών τους, αλλά κι από τη διαχρονική απήχησή τους στο μυαλό και στην καρδιά των ανθρώπων. Κι από το εύρος ακριβώς αυτής της απήχησης εξαρτάται το πόσο θα αλλάξει πραγματικά μια κοινωνία. Γι' αυτό και είναι χρέος κάθε προοδευτικού πολίτη να μην κάθεται στα αβγά του, γι' αυτό και η ανυπακοή στη σφαγή είναι ο τρόμος εκείνων που έχουν συμφέρον να μην αλλάξει τίποτα ή έχουν πειστεί ότι η αδράνεια ταυτίζεται με την ευδαιμονία....

Να γιατί γράφω...

Η απάντηση στο ερώτημα "γιατί γράφω ένα βιβλίο" δεν είναι ίδια με την απάντηση στο ερώτημα "γιατί εκδίδω ένα βιβλίο". Γράφω ένα βιβλίο γιατί αυτός είναι ο δικός μου τρόπος να εκφράζομαι και να γλιτώνω πολλά χρήματα σε ψυχολόγους ή ψυχιάτρους! Κι αυτό δεν ισχύει μόνο για ένα βιβλίο, αλλά και για τον ιστότοπο που διαβάζετε κι αρκετές φορές και για τα ρεπορτάζ που έχω γράψει.

Γι' αυτό κι αισθάνομαι προνομιούχος για το ότι κάνω μια δουλειά που θα μπορούσε να είναι το αγαπημένο μου χόμπι. Βλέποντας γύρω μου ένα σωρό ανθρώπους που εργάζονται μόνο και μόνο για να βγάζουν χρήματα μέχρι την ώρα τής σύνταξης, νιώθω χαρά που η μόνη φορά που δούλεψα σαν κι αυτούς στη ζωή μου ήταν όταν ήμουν φαντάρος. Όταν, δηλαδή, έκανα τη μια σκοπιά και τη μία αγγαρεία μετά από την άλλη περιμένοντας να έρθει η στιγμή τής απόλυσης...

Το να κάνεις, ωστόσο, αυτό που θες στη ζωή σου είναι και εύκολο και δύσκολο μαζί. Εύκολο γιατί εξαρτάσαι αποκλειστικώς από τη δική σου επιθυμία και δύσκολο γιατί συμβιώνεις σε μια κοινωνία η οποία έχει απαιτήσεις από τα άτομα που τη στελεχώνουν και οι οποίες δεν είναι πάντοτε συμβατές με τα όνειρά τους. Κι ο γράφων έχει κάνει πολλούς συμβιβασμούς σε αυτό το πλαίσιο, αλλά κανένα που είτε να είναι μη αναστρέψιμος είτε εξοφθάλμως ντροπιαστικός...

Η ζωή, όπως το θέλει ο κοινός τόπος, είναι μια καθημερινή μάχη και είναι αδύνατο να γυρνάς πάντοτε από αυτή αλώβητος. Κι αυτό σημαίνει πως στην πορεία αναγκάζεσαι να αποξενωθείς ή και να συγκρουστείς με ανθρώπους που κάποτε ήσουν πιο κοντά. Ο άνθρωπος, όμως, χωρίς εχθρούς είναι ένας άνθρωπος δίχως αρχές και στο τέλος τής ημέρας δεν είναι καν η προσήλωσή μας στις αρχές μας που μας καθορίζουν, αλλά η συνέπειά μας στους λόγους για τους οποίους τις επιλέξαμε...

Από την άλλη, εκδίδω ένα βιβλίο γιατί είναι κι αυτός ένας τρόπος να αντιμετωπίσω τον θάνατο, όπως είναι, για παράδειγμα, και το να κάνεις παιδιά. Θέλουμε να αφήσουμε πίσω μας ανθρώπους, πράγματα ή έργα τέχνης γιατί μόνο έτσι εκτιμάμε πως δεν θα είναι άσκοπη η σύντομη παραμονή μας σε αυτόν τον πλανήτη. Αν έγραφα, άλλωστε, μόνο για την ψυχή μου, θα στοίβαζα τα γραπτά μου σε ένα συρτάρι και δεν θα τα έβλεπε ποτέ ξανά το φως τής ημέρας. Η δημοσίευσή τους, εξάλλου, αποτελεί συμμετοχή μου στη δοκιμασία τής κριτικής, στη βάσανο της αξιολόγησης από τους άλλους. Κι όταν κάτι που έχω γράψει μπορεί να διαβαστεί από ένα ευρύτερο κοινό, τότε πλέον μου ανήκει μόνο σε σχέση με την πνευματική του ιδιοκτησία. Κατά τα άλλα είναι κοινό κτήμα κι ανοιχτό σε οποιαδήποτε προσέγγιση...

Επομένως, καταλαβαίνω ότι και το τελευταίο μου βιβλίο θα προκαλέσει σχολιασμούς που ενδεχομένως να είναι παράταιροι με το χρόνο και για το λόγο για τον οποίο γράφτηκε. Η "Δικτατορία" γράφτηκε το φθινόπωρο του 2013, σε ένα πολύ διαφορετικό πολιτικό όσο και προσωπικό περιβάλλον από το σημερινό. Απηχεί, ωστόσο, συναισθήματα μιας εποχής, που ακόμα κι αν το έργο δεν είναι αυτοβιογραφικό, εν τούτοις αποτελούν κομμάτι τής πορείας μου. Και γι' αυτό είναι πολύτιμα. Κι αν αυτά τα συναισθήματα συναντηθούν με τα δικά σας, τότε ακόμα καλύτερα. Γιατί αυτό το βιβλίο δεν είναι πολιτικό ή ερωτικό ή πολιτικοερωτικό. Είναι ένα βιβλίο για τις τύψεις και τις ενοχές, αλλά αυτή είναι απλώς η δική μου ανάγνωσή του. Περιμένω με ανυπομονησία και τις δικές σας αναγνώσεις του!

Το προνόμιο να μεγαλώνεις δίχως να γερνάς...

"Εκεί που είσαι ήμουν, εδώ που είμαι θα έρθεις;", συνηθίζει να λέει ο Κώστας Βουτσάς και τον αντιγράφω όταν μιλώ, μεταξύ σοβαρού κι αστείου, σε νεώτερούς μου, οι οποίοι όλο και πολλαπλασιάζονται όσο μεγαλώνω. Σε αντίθεση, ωστόσο, με όπως αισθανόμουν παλιότερα, όταν αντιμετώπιζα το χρόνο ως αντίπαλο κι όχι ως σύμμαχο, τώρα πλέον όχι μόνο έχω συμβιβαστεί μαζί του αλλά έχουμε γίνει και τα καλύτερα φιλαράκια! Η ζωή, εξάλλου, ξέρει να σου κρύβει τα δώρα της και σε άσχημα πακέτα, τα οποία όμως όταν τα ανοίγεις και τα επεξεργάζεσαι, καταλαβαίνεις ότι πίσω από τον πόνο που σου φέρνουν σε οδηγούν σε μια ωριμότητα που δεν θα είχες κερδίσει αν πορευόσουν αιωνίως πάνω σε ροδοπέταλα...

Τώρα πια κατανοώ τι σημαίνει να μεγαλώνεις δίχως να γερνάς, να υπομένεις χωρίς να λυπάσαι, να δοκιμάζεις και να μην σε νοιάζει αν φθείρεσαι, να γελάς και να δακρύζεις με τέτοιο τρόπο που να έχεις αποκλείσει την πίστη και την ελπίδα από το ρεπερτόριό σου. Σε έναν κόσμο που το χώμα του γεμίζει από αγαπημένα πρόσωπα και που ο ουρανός του είναι άδειος δεν σου μένει τίποτα άλλο από το να συλλέγεις εμπειρίες, να αγωνίζεσαι, να νικάς και να ηττάσαι, να ονειρεύεσαι και να πράττεις με βασικό γνώμονα να διατηρείς την ελευθερία σου σε κοινωνίες που σε προτιμούν με αλυσίδες στα πόδια και, κυρίως, στο πνεύμα...

Φυσικά και η ελευθερία σου έρχεται με βαρύ τίμημα, αφού αρκετές φορές σε αποξενώνει, ενδεχομένως και να σε αποκτηνώνει. Δεν γνωρίζω, πάντως, κανένα άλλο δρόμο που θα ήθελα να τραβήξω δίχως να μετανιώσω που το έκανα...

Τι άλλο είναι τα γενέθλια παρά μια ακόμα γιορτή τής ζωής πάνω στον θάνατο; Και γιατί όχι αυτή η γιορτή να μην είναι καθημερινή και να μην προσπαθούμε και τις 365 ημέρες τού χρόνου να βρίσκουμε χρόνο για να κάνουμε πράγματα που μας ευχαριστούν και να αποφεύγουμε άλλα που είτε μας δυσαρεστούν είτε απλώς δεν μας ταιριάζουν; Έχω δώσει όρκο στον ύψιστο κριτή μου, τον εαυτό μου, ότι δεν πρόκειται να δίνω πολλές αφορμές στις τύψεις και στις ενοχές να με δικάζουν, τις έχω εξορίσει και συνεχίζω με τη βαθιά επίγνωση ότι όσες φορές έχω αδικήσει άλλες τόσες έχω αδικηθεί, όπως και κάθε άνθρωπος άλλωστε...

Αντί, επομένως, να κρατάω λογαριασμό σαν λογιστάκος, όπως κάνουν οι θεοί των πιστών, δοκιμάζω τις δυνάμεις μου, τα όριά μου και ταυτοχρόνως τις δυνάμεις και τα όρια των άλλων. Το τρένο βρίσκεται 39 χρόνια τώρα στις ράγες και προχωρά μέχρι να σωθεί το κάρβουνο. Όποιος θέλει, επιβιβάζεται κι όποιος δεν θέλει, κατεβαίνει. Σε κανέναν θνητό ή αθάνατο, όμως, δεν επιτρέπω να πατήσει το φρένο τής δικής μου ζωής. Και ούτε κι εσείς θα έπρεπε να το επιτρέπετε για τη δική σας ζωή... 

 

Να πώς πρέπει να πεθαίνουν οι άνθρωποι: η μοίρα να τους ζητά ταπείνωση κι εκείνοι να την γράφουν στα αρχίδια τους...

Από τα πράγματα που μετανιώνω βαθύτατα στη ζωή μου είναι που η μητέρα μου βασανίστηκε τους τελευταίους μήνες τής ζωής της δίχως να υπάρχει στην ουσία ελπίδα σωτηρίας. Και γι' αυτό που μετανιώνω ακόμα περισσότερο είναι που, αποκρύβοντάς της την πλήρη αλήθεια, δεν της έδωσα το δικαίωμα να αποφασίσει η ίδια για το αν θα επιθυμούσε να υποβληθεί στη βάσανο των χημειοθεραπειών αντί να φτάσει στο φινάλε όπως εκείνη θα ήθελε. Κάποιος μπορεί να αντιλέξει πως η ελπίδα σου δίνει δύναμη, κυνηγώντας ένα θαύμα το οποίο όμως δεν έρχεται ποτέ. Όπως κι αν έχει, δεν είναι δικαίωμα των άλλων, έστω κι αν το κάνουν καλοπροαίρετα κι από αγάπη, να επιλέξουν ουσιαστικώς τον θάνατό σου. Το πώς θα πεθάνουμε, είναι το ύστατο δικαίωμά μας στη ζωή. Μπορούμε να επιλέξουμε να τερματίσουμε μόνοι μας το ταξίδι ακόμα κι αν δεν είμαστε βαριά άρρωστοι. Πόσω μάλλον όταν γνωρίζουμε ότι λόγω μιας αρρώστιας το καντήλι μας θα σβήσει πολύ σύντομα...

Ο τρόπος που ο δημοσιογράφος Αλέξανδρος Βέλιος επέλεξε να φύγει από τη ζωή είναι ό,τι γενναιότερο έχω πληροφορηθεί εδώ και καιρό. Έχοντας μπροστά του τα σκληρά δεδομένα διάλεξε το δρόμο τής αξιοπρέπειας από την ταπείνωση που φέρνει ο αργόσυρτος, προδιαγεγραμμένος θάνατος, με τη φυσική και πνευματική φθορά που κουβαλά μαζί του, αποφάσισε να βγάλει γλώσσα στη μοίρα κι εκείνη δεν ήταν δυνατό να κάνει κάτι άλλο από το να τον σεβαστεί. Η ειμαρμένη απαίτησε από τον Αλέξανδρο Βέλιο να γονατίσει μπροστά της, ωστόσο εκείνος πειθάρχησε αποκλειστικώς και μόνο στο δικό του κώδικα αξιών...

Είναι ίσως ευλογία το ότι, οι περισσότεροι τουλάχιστον, δεν ξέρουμε πότε θα είναι η τελευταία μας ημέρα. Θέλει, ωστόσο, απίστευτο θάρρος να μην χώνεις το κεφάλι σου στην άμμο σαν τη στρουθοκάμηλο, αλλά να μην φοβηθείς να αντικρίσεις κατάματα την πικρή αλήθεια όταν αυτή σου προσφέρεται ως αποκάλυψη. Ορισμένοι μπορεί να μιλήσουν για ασέβεια προς το θεό ή για ματαιοδοξία τού εκλιπόντος, ακόμα και για μετατροπή τού θανάτου του σε σόου. Ο καθένας, ωστόσο, έχει το απόλυτο δικαίωμα να αντιμετωπίσει το αναπόφευκτο με το δικό του τρόπο και, αν θέλετε, να απενοχοποιήσει όσους δεν βρίσκουν νόημα στο να περάσουν σε νοσοκομεία, με καθετήρες και φάρμακα, το τελευταίο τους χρονικό διάστημα πριν ξαναγίνουν χώμα...

Μακάρι να έχει κι ο γράφων τη δύναμη να ακολουθήσει το δρόμο τού Αλέξανδρου Βέλιου στην περίπτωση που βρεθεί σε παρόμοια κατάσταση. Αν κάποιος με πληροφορούσε πως έχω έξι μήνες ζωής, θα τραβούσα κάθε οικονομία μου και θα έκανα το γύρο τού κόσμου. Χίλιες φορές να πεθάνω στο Σινικό Τείχος, στην κορυφή του Εμπάιαρ Στέιτ Μπίλντινγκ, στο Μπουένος Άιρες ή στο Σίδνεϊ από ένα θλιβερό δωμάτιο νοσοκομείου. Κι αν οι φυσικές μου δυνάμεις δεν μου το επιτρέπουν να ταξιδέψω άλλο κι αν με αγαπάτε έστω στο ελάχιστο, τότε πυροβολήστε με πριν με δείτε να καταρρέω, θάψτε με χωρίς κανέναν τραγόπαπα πάνω από το νεκρό μου σώμα και μνημονεύετέ με πού και πού, έστω από οίκτο. Μόνο έτσι θα έχω επιστρέψει ευτυχισμένος στη μάνα Γη. Θνητοί γεννιόμαστε, άλλωστε, κι αθάνατοι δεν γινόμαστε στη βασιλεία των ουρανών παρά μόνο στις ψυχές που καταφέραμε να συγκινήσουμε όσο αναπνέαμε...

Και τώρα "Αγαπούλα" πόση από αυτή τη γη σου ανήκει;...

Ενα από τα μεγαλύτερα δώρα που χρωστάμε στο διαδίκτυο είναι το ότι δεν διακατέχεται από πολιτικό ορθολογισμό. Ολοι μπορούμε να γράψουμε την παρόλα μας δίχως να πολυενδιαφερόμαστε αν πληγωθούν τα χρηστά ήθη μιας υποκριτικής κοινωνίας. Ο καθένας μας έχει τα όριά του στο τί ανέχεται και τί όχι. Αλίμονο, ωστόσο, αν ο σαρκασμός ασκείται ύστερα μόνο από "γονική συναίνεση". Για παράδειγμα, δεν είναι "politically correct" να ειρωνεύεσαι κάποιον που μόλις έχει πεθάνει και δεν έχει ακόμα ταφεί, ακόμα κι αν αυτός ο κάποιος ήταν ένα κάθαρμα με εγκλήματα στο ενεργητικό του μπροστά στα οποία το στήσιμο ποδοσφαιρικών αγώνων μοιάζει με κλοπή σοκολάτας από σούπερ μάρκετ, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Μ. Ψωμιάδη...

Είναι αλήθεια ότι ο "Αγαπούλας" δεν βρίσκεται πια ανάμεσά μας για να απαντήσει στις κατηγορίες που του εκτοξεύονται και οι οποίες έρχονται ξανά στον αφρό με αφορμή τον θάνατό του ούτε είναι σε θέση να στείλει τους μπράβους του ή να έρθει ο ίδιος αυτοπροσώπως και να "τσιμεντώσει" όποιον έχει το θράσος να του ζητά χρωστούμενα. Ο θάνατος, ωστόσο, δεν αποτελεί καθαρτήριο αμαρτιών ούτε είναι δυνατό να αγιοποιεί ανθρώπους που έζησαν σαν να μην λογάριασαν ποτέ πως τα σάβανα δεν έχουν τσέπες...

Σαφώς κι ο Μ. Ψωμιάδης δεν ήταν μεταφορικώς παπαδοπαίδι, μολονότι ήταν κυριολεκτικώς. Κατά καιρούς είχαν δει το φως τής δημοσιότητας ακόμα και καταγγελίες πως ήταν βασανιστής στη διάρκεια της δικτατορίας, παρά το νεαρό τότε της ηλικίας του. Οπως κι αν έχει, ωστόσο, ο "Big Mac" δεν ήταν παρά ένας γραφικός εκπρόσωπος μιας Ελλάδας που πλούτισε παρασιτώντας, στέλνοντας το λογαριασμό στους πιο αδύναμους και στις νεώτερες γενιές, μιας Ελλάδας που περνά τη μισή της ζωή σταυροκοπούμενη στις εκκλησίες και ξεπλένοντας τις τύψεις της με φιλανθρωπίες και την άλλη μισή παραβιάζοντας κάθε άρθρο τού Ποινικού Κώδικα ή υπαγορεύοντας νόμους ούτως ώστε να μην χρειάζεται καν να παρανομεί. Με το μεγάλο του μπόι, τη μουστάκα, την πουράκλα και το "θα σε μακερώσω" στιλάκι του ο Ψωμιάδης τουλάχιστον δεν πολυπροσπάθησε να κρύψει πως ήταν πούρος μαφιόζος, από αυτούς της παλιάς σχολής που δεν ξέρουν από χρηματιστήρια, τράπεζες, hedge fund και λοιπά καπιταλιστικά "ευεργετήματα, όπως οι "new age" μαφιόζοι...

Ακόμα και να υπάρχει παράδεισος, πολύ δύσκολα θα του επιτραπεί η είσοδος, έστω κι αν στάξει χρήμα κάτω από το τραπέζι στον Αγιο Πέτρο. Δεν έχει το δικαίωμα, ωστόσο, να παραπονιέται αν τώρα σιγοβράζει στα καζάνια τής κόλασης. Οποιος ζει από το ξίφος οφείλει να γνωρίζει ότι θα πεθάνει κι από αυτό. Τα εγκλήματα, άλλωστε, δεν ξεπλένονται ούτε με επισκέψεις ούτε με δωρεές στην εκκλησία ούτε με μια τουλάχιστον ειρωνική επίκληση της πίστης. Ο θεός, αν υπάρχει, δεν ευθύνεται αν ο "Μάκαρος" προσευχόταν την ώρα που βασάνιζε ή σκότωνε ανθρώπους. Ποιός μπορεί, άλλωστε, να τον χαρακτηρίσει το τελειότερο δημιούργημά του;...

Η ευθύνη, ωστόσο, πέρα βεβαίως από τον ίδιο τον Ψωμιάδη, βαραίνει όλους εκείνους που ανέχθηκαν έναν κοινό εγκληματία στο δημόσιο βίο τής χώρας επί δεκαετίες μόνο και μόνο γιατί είχε φράγκα, αυτό το κομμάτι χαρτί πάνω στο οποίο έχουμε επενδύσει την ευτυχία μας. Δεν μπορώ παρά να θυμηθώ την τελευταία σκηνή τής ταινίας "Το Χώμα βάφτηκε Κόκκινο", στην οποία τίθεται το ερώτημα, με θέα στον θεσσαλικό κάμπο, στον ετοιμοθάνατο τσιφλικά: "πόση από αυτή τη γη σου ανήκει τώρα Ρήγα;". Για να αναρωτηθώ με τη σειρά μου, λιγότερo ποιητικά, αν αξίζει αλήθεια να περάσεις μια ζωή, έστω και πλούσια, μέσα στα σκατά για να πεθάνεις στα 60 σου και οι συμπατριώτες σου να σε αποκαλούν, στην πλειονότητά τους, κάθαρμα...